Stephen GARTONDit boek van Garton beschrijft de ontwikkeling van de geschiedenis van de seksualiteit, is dus een historiografie.
En, zoals Garton zelf al meteen aanduidt: de laatste decennia is er veel veranderd en is het onderzoek nasar allerlei aspecten van seksualiteit enorm toegenomen.
"In less than 40 years the history of sexuality, as a definable area of scholarly enterprise, has grown from a few works describing past attitudes and behaviours into an enormously rich field that sustains its own journal, a number of monograph series and countless seminars, conferences, articles and books. Moreover, this field has moved well beyond accounts of exotic ideas and strange obsessions to embrace sophisticated analyses of such issues as subjectivity, identity, power, desire, gender and embodiment. Through these studies we now have a much more detailed account of past sexual ideas, beliefs, practices, fantasies and struggles."(ix)
De auteur volgt de historische ontwikkeling van de Oudheid tot en met de 20ste eeuw en ook nog eens vanuit een internationaal perspectief, al beperkt zich dat wel tot de Weterse landen (UK, Europa, VS). Bovendien gaat de aandacht niet alleen uit naar biologische en psychologische theorieën over seksualiteit maar ook naar de sociaalculturele. Het eerste hoofdstuk geeft een helder overzicht. Foucault wordt uitgebreider besproken, maar zeker niet kritiekloos.
Het is altijd weer gevaarlijk om hedendaagse etiketjes te plakken op gedrag in het verleden. Een voorbeeld:
"There is now substantial agreement about key features of Greco-Roman sexual life. It seems clear that same-sex unions between older men and youths were common, tolerated and, in many instances, praised as the highest form of ‘love’ in both Athens and Rome."(32)
Maar mag je dat dan wel 'homoseksualiteit' noemen? Niet zonder meer, er lag een heel ander schema aan ten grondslag.
"The central trope of Greco-Roman sexual culture was activity / passivity not homosexuality / heterosexuality. In other words, what constituted one’s status and identity was whether one was the active, penetrating partner or the passive, receiving partner. The gender of the sexual partner was a relatively minor consideration." [mijn nadruk] (32)
"The fundamental requirement for sexual conduct was that the male citizen be the active partner in any sexual encounter. It was perfectly acceptable (to a greater or lesser extent, according to different authorities) for men (meaning male citizens) to have sexual relations with wives, concubines, male or female slaves and prostitutes, as long as the citizen was the active, penetrating partner. In Greece freeborn youths were also available as sexual objects, provided the youth was the receiver rather than the giver of passion. To be penetrated was to submit symbolically to the authority of another, something that shaped the whole fabric of citizenship and dominance in the ancient world." [mijn nadruk] (33)
"Passive, effeminate men offended the sexual and social codes of the Greco-Roman world." [mijn nadruk] (41)
En met die oude opvattingen zitten we 2500 jaar later nog steeds opgescheept. Het is niet te geloven. Daarmee hebben we al meteen de basis van de mannen - en vrouwenrollen zoals die vandaag de dag nog steeds aanwezig zijn.
"Running through early Christian texts was a profound hostility towards sex, bodies and women, particularly sexually active and menstruating women."(49)
"The linking of sex, flesh and the body with sin, cemented in the early Christian era, became the dominant framework in which sex was understood."(64)
Dat soort waarden en normen bestaan dus al duizenden jaren. Kom er dan maar eens vanaf ... Van de andere kant: de praktijk is hardleers. Seks tussen man en vrouw werd als normaal gezien, seks voordat er getrouwd werd ook, veel vrouwen waren niet onderdanig en gehoorzaam zoals de kerk wilde. Alleen homoseksualiteit werd veroordeeld.
"Accompanying the praise of sexual relations within marriage went a fierce condemnation of sodomy, prostitution, contraception, abortion and adultery."(81)
Er is nogal wat discussie onder historici over of de Victoriaanse tijd werkelijk zo repressief was. Auteurs als Foucault en Weeks zien dat anders.
"As a consequence of this extensive new research it is now questionable whether the concept of ‘Victorianism’ can be sustained. The range of sexual ideas and customs within the Victorian era have been shown to be so broad, varied and even contradictory that the notion of a single, coherent sexual culture, developed by historians such as Marcus and Pearsall, seems overly narrow. Victorianism needs to be abandoned as a meaningful category, even though it remains a useful device for exploring the pitfalls of universalizing approaches to the history of sexuality." [mijn nadruk] (102)
Ik zelf kijk liever naar de praktijk en houd wel van die simpele visie van 'repressie'. Ik vraag me af of Foucault en andere genoemde auteurs het allemaal niet te ingewikkeld maken. Middenklasse auteurs die de middenklasse repressie theoretisch zitten goed te praten? Hoe dan ook: er was op allerlei manieren sprake van repressie binnen het kader van bepaalde machtsverhoudingen, daar zijn genoeg historische feiten over. Dat kun je niet wegrelativeren vind ik.
De kwalijke rol van de medici op dit terrein kun je evenmin wegrelativeren.
"Despite the popularity of birth control measures many doctors, moral reformers and politicians sought to prevent their use. (...) agitation by doctors and moral reformers lead to laws making abortion a criminal offence."(108-109)
"In the eighteenth and nineteenth centuries doctors, moral reformers and polite society viewed the bodies of working-class women and girls with a mixture of horror, fear, contempt and lofty sympathy. Scientific, medical, religious and literary texts pathologized the ‘fallen woman’.(...) This scientific effort was part of a larger cultural revulsion at the sights and sounds of the urban under-class going about its business."(125-126)
"The findings of many of the early surveys ran against the grain of moral reform discourses that condemned sex outside marriage and urged sexual restraint within marriage. Sex research became an integral part of sexual modernity. [mijn nadruk] (201)"
De morele hervormers en zuiverheidsbewegingen zijn altijd tegen onderzoek. Ze willen dingen gewoon niet weten. Lekker gemakkelijk. Maar het is ze nooit gelukt om de trend naar meer onderzoek te keren.
Een belangrijk persoon in die geschiedenis van grootschalige onderzoeken was Alfred Kinsey.
"His two major publications, Sexual Behavior of the Human Male (1948) and Sexual Behavior of the Human Female (1953), excited extraordinary scientific and popular attention. These studies were based on an unprecedented sample of 18,000 cases, compiled largely through extensive interviews, covering more or less the full social spectrum, unlike earlier studies which had usually be confined to one social group, most commonly college students. Within weeks of publication the male volume was on the best seller lists. The findings were controversial. Religious groups and conservatives decried the volume’s ‘disgusting prurience’, declaring it to be an ‘attack on the Western family’ and Kinsey a ‘menace to society’.
In the US Congress Kinsey was condemned as a communist, and there were efforts to have the Postmaster General ban the transmission of the Female Report through the mail. In 1954, at the height of the McCarthy era, Congressional efforts to investigate the financial aid provided by the Rockefeller Foundation for Kinsey’s research, led to the cancellation of this source of funding. Kinsey, deeply embittered, died two years later." [mijn nadruk] (203)
Ik kan me iets voorstellen bij die laatste opmerking dat Kinsey verbitterd stierf. Het is altijd hetzelfde met openheid over dingen: conservatieven willen geen openheid en spelen de smerigste spelletjes om onderzoek tegen te houden of belachelijk te maken. Er zitten altijd aanvechtbare dingen in onderzoek. Dat grijpen critici vrijwel altijd meteen aan om het hele onderzoek te verwerpen. Daar is niets positiefs aan. Kinsey probeerde in ieder geval dingen op een rij te krijgen. Zwakke plekken hier kun je oppakken en je kunt proberen het onderzoek beter te doen en die zwakke plekken te vermijden. Dat is onderzoek doen en dat brengt ons verder. Maar natuurlijk willen conservatieven helemaal niet dat we verder komen in onze kennis en begrip van zaken als seksualiteit die ze het liefst wegstoppen.
Religieuze en morele autoriteiten waren indertijd en zijn waarschijnlijk nog dezelfde mensen en domineren de conservatieve bestrijding van openheid. Conservatieven willen niet dat mensen genieten van seks. Wat vinden ze dat eng! En uiteraard houden diezelfde conservatieven de opvattingen in stand over hoe vrouwen en mannen moeten zijn en is gelijkwaardigheid tussen hen ondenkbaar. Vrouwen moeten vooral veel kinderen baren. Alsof de wereld zit te wachten op nog meer mensen.