Een moeilijker punt vormt het gegeven dat mensen elkaars waarden en normen ook een waardering geven. Dat persoon Y een andere norm heeft ten aanzien van zijn dagindeling dan persoon X is één ding, dat persoon X die norm van persoon Y maar niks vindt (negatief waardeert) een heel ander ding.
Mensen kunnen leren om verschillen in waarden en normen feitelijk te constateren en te verwoorden. Maar wanneer zij waarden en normen van andere mensen negatief waarderen, wanneer zij zich aan die waarden en normen ergeren, er een weerstand tegen voelen, en dergelijke, dan wordt het erg moeilijk om voor die andere mensen open te staan en met hun specifieke waarden en normen rekening te houden. Iets dergelijks kan gezegd worden van situaties waarin mensen de waarden en normen van andere mensen buiten proportie positief waarderen, want ook dat vormt lang niet altijd een garantie voor begrip en tolerantie.
Bij een negatieve waardering is er sprake van wat ik - bij gebrek aan een betere korte term - waardenconflict dan wel normconflict ben gaan noemen. Beide begrippen spelen niet alleen een rol op het terrein van de morele waarden en normen, maar ook ten aanzien van praktische en technische waarden en normen. Dat mensen hun appels al of niet schillen, en in het laatste geval hun appels op verschillende manieren schillen, berust op (technisch-praktische) normverschillen, al zal dit niet zo snel leiden tot normconflicten. Toch kunnen ook op dit praktische terrein normverschillen leiden tot normconflicten. Dat hangt af van het belang dat mensen aan bepaalde normen hechten. Ik kan me best een relatie voorstellen die stuk loopt op het gegeven dat de ene persoon vindt dat mensen drie keer per dag onder de douche moeten, terwijl de andere persoon vindt dat één keer in de drie dagen wel genoeg is. Het is in de communicatie tussen mensen met verschillende culturele achtergronden wezenlijk te benadrukken dat normconflicten ook op dit praktische terrein kunnen ontstaan.
Maar het ligt natuurlijk voor de hand dat conflicten in waarden en normen veel serieuzer worden wanneer het gaat om meer fundamentele waarden en daarvan afgeleide normen. Dat is bijvoorbeeld vaak het geval bij verschillen in morele normen. Wanneer A's intieme vriend B ook met een ander vrijt en dat ook verdedigbaar vindt, terwijl A zweert bij trouw zijn aan elkaar en monogaam blijven, dan mag je denk ik wel spreken van een ernstig normconflict; in zo'n geval zal A. sterke neigingen tot ethisch absolutisme voelen en niet de neiging hebben om zich tolerant op te stellen. Voor B geldt misschien wel hetzelfde.
Het praktische punt waar verschillen in waarden en normen over gaan én de situatie bepalen dus sterk een eventuele oplossingsstrategie van het waarden- of normconflict: in sommige gevallen kan iemand bij wijze van spreken volstaan met het aanschaffen van een eigen tube tandpasta, terwijl men in het laatstgenoemde 'alledaagse' voorbeeld heel wat meer moeite zal hebben om de juiste strategie te bepalen.
In dit laatste voorbeeld is er in feite sprake van een moreel dilemma. Mensen zitten in het algemeen in een dilemma, wanneer ze in een situatie verkeren waarin ze moeten kiezen, maar waarbij elke keuze in feite nadelig voor ze uitvalt. Terugkerend naar ons laatste voorbeeld betekent dat: daar is sprake van een moreel dilemma, omdat A. in de conflictsituatie moet kiezen tussen of het volgen van haar eigen waarden en normen over monogame relaties (waardoor ze misschien haar vriend B kwijt raakt) of voor het volgen van de waarden en normen van de ander (waardoor A. het ongelukkige gevoel blijft houden niet eerlijk te zijn tegenover zichzelf en zich steeds vervelend en jaloers voelt). Wat A. in dat voorbeeld ook kiest: de resultaten zijn altijd vervelend.