Kenneth THOMPSONThompson maakt in dit boekje duidelijk wat 'morele paniek' is en waarom dat maatschappelijke verschijnsel steeds vaker voorkomt. De samenhang met de groei van allerlei media is groot.
"It is widely acknowledged that this is the age of the moral panic. Newspaper headlines continually warn of some new danger resulting from moral laxity, and television programmes echo the theme with sensational documentaries."(1)
Socioloog Stanley Cohen kwam als eerste met een duidelijke beschrijving van wat een morele paniek is. De hoofdkenmerken:
"1. Something or someone is defined as a threat to values or interests.
2. This threat is depicted in an easily recognizable form by the media.
3. There is a rapid build-up of public concern.
4. There is a response from authorities or opinion-makers.
5. The panic recedes or results in social changes."(8)
Het is opvallend dat Thompson al in de Preface de gevoelswaarde in de uitdrukking 'morele paniek' wil afzwakken:
"The reason for mentioning these theoretical and methodological issues at the beginning is that the very term ‘moral panics’ seems to imply a negative judgement, implying naivety on the part of some of those involved and manipulation on the part of others. Even the word ‘panic’ might well be regarded as an unfortunate choice, since it has the negative connotation that the behaviour has to be dismissed as irrational." [mijn nadruk] (ix)
Ook verderop waarschuwt hij tegen oordelen over de opvattingen van betrokkenen:
"Much of the literature on moral panics is concerned with trying to explain the motives of those who call for or impose social regulation in such cases —the mass media, pressure groups, politicians, sections of the public, the police and judiciary. However, we should be wary about placing too much emphasis on psychological factors such as stress, or positing motives such as a cynical desire to manipulate or control others. The capacity to tolerate stress varies enormously between individuals and societies, and moral panics can occur in situations where there does not appear to be any discernible increase in stress levels. Similarly, it would be wrong to assume that the motive of actors involved in generating a moral panic, such as journalists and other interested parties, is that of cynical manipulation for ulterior ends; they may genuinely believe what they say. (Although there might be a happy coincidence of principle and interest.) The first task in investigating cases of apparent moral panic is to try to understand the perceptions of those involved, without passing judgement on their beliefs or motives. The next step is to seek to explain why and how a moral panic developed." [mijn nadruk] (9)
"It can be argued that in some cases politicians and the media have an interest in generating moral panics."(84)
Ik denk dat dat erg voorzichtig gesteld wordt ('in some cases'). Het lijkt er eerder op dat dat de normale benadering is geworden in de media en de politiek.
Ik begrijp dat een socioloog vanuit het idee waardevrij wetenschap beoefenen geen normatieve oordelen wil geven over alle motieven en opvattingen die hij signaleert. Maar dat maakt een boek als dit op een bepaalde manier tamelijk zinloos.
Kijk bijvoorbeeld eens naar de rol van de media. Constateren dat onderzoeksjournalistiek minder belangrijk is geworden dan sensatiejournalistiek — waarbij het alleen nog draait om de oplages / de kijkcijfers en niet meer om het vaststellen van feiten — is één ding. Het daarbij laten en stellen dat het journalisten waarschijnlijk niet gaat om bewuste manipulatie is wel heel naïef. Er zijn mensen verantwoordelijk voor de trend om alleen maar meningen te ventileren in plaats van aan onderzoeksjournalistiek te doen. Een fundamentele kritiek op de media ontbreekt. Hij noemt in hoofdstuk vier en zes wat namen, maar daar schiet ik ook niet zo veel mee op.
"The relevance of Foucault’s comments about discourses of sexuality and power is that it alerts us to the fact that moral panics about sexuality, and other issues, represent power struggles over moral regulation."(25)
"A common theoretical feature of sociological analyses of these moral panics about sexuality is the focus on discourses that regulate sexuality and defend a notion of what is ‘normal’, ‘natural’ and so ‘moral’. Following Foucault (1979), many of these analyses argue that we need to recognize that the image of the threatened and vulnerable family is a central motif in modern society.(...)
However, familial ideology is not the only factor that might explain moral panics about sexuality. Foucault (1979) and Weeks (1985) have attempted to explain why sex itself is so important, so separate from the other human ‘attributes’ in modern society. They conclude that it is because our culture believes that sex speaks the truth about ourselves, that it expresses the essence of our being, and that it is for these reasons that it has become the subject of controversies and panics." [mijn nadruk] (69-70)
Uiteraard gaat het over normatieve conflicten. Hoofdstuk acht geeft de perfecte illustratie rondom seks en naaktheid op televisie en zo meer. Het vertelt over de National Viewers’ and Listeners’ Association (NVALA) die al sinds 1964 bestaat.
"In its early years the NVALA, or National VALA (‘valour’) as its prefers to be known, shared the conspiracy beliefs of Moral Rearmament (MRA) that the Christian values of the nation were being threatened by the forces of world communism and a ‘fifth column’ within, for whom moral change and the transformation of sexual behaviour were a means of undermining capitalist society as a whole (cf. the NVALA journal, Viewer and Listener, autumn 1970:3; spring 1971:4). NVALA members accused one Director-General of the BBC of ‘encouraging and harbouring near-communists on his staff’ (Whitehouse 1972:88)."(119)
En uiteraard wordt de bescherming van kinderen als argument gebruikt. Dat doet het beter dan dat je van jezelf zegt dat je aartsconservatief en dogmatisch christelijk bent. Voor die schade die kinderen zouden ervaren van het zien van bloot en seks op tv en in andere media wordt nooit enig bewijs aangevoerd, er wordt simpelweg aangenomen dat die schade er zal zijn.
"Certainly, the discourse of the need to return to religiously grounded ‘family values’ that Mary Whitehouse and her movement did so much to promote became a constant theme of political rhetoric from the 1980s onwards, partly as a result of the rise to prominence of the ideology of the New Right in Britain as in America. Her views were taken up and promoted by Prime Minister Mrs Thatcher and her successor John Major."(129)
Dit is een boekje in de serie Key Ideas. Dat zijn dunne boekjes en ik begrijp dat de auteur dan keuzes moet maken. Maar het is toch wel wat mager om alleen maar feiten te willen presenteren zonder normatief oordelen te willen vellen.