In het alledaagse taalgebruik worden waarden en normen zonder meer met elkaar verbonden. Dit blijkt uit de veel gehanteerde uitdrukkingen 'waarden en normen' en 'normen en waarden'. Toch is dat niet zonder meer voor de hand liggend. Gaan waarden vooraf aan normen of gaan normen vooraf aan waarden? Of hebben die twee begrippen dezelfde betekenis en zeggen we dus twee keer hetzelfde?
Laten we eerst nog eens iets beter kijken naar het begrip 'waarde' aan de hand van een citaat van E. Abma:
""Onder sociale waarde wordt verstaan een opvatting die a. een toestand of kwaliteit aangeeft die door de leden van een groep als wenselijk of nastrevenswaardig wordt beschouwd, en b. als maatstaf fungeert om een keuze te maken uit alternatieve mogelijkheden tot handelen. Zo kan bijvoorbeeld democratie gezien worden als een waarde die in vele sociale systemen richting aan het handelen geeft en maatstaf is waaraan toestanden en kwaliteiten worden beoordeeld. (...) Sociale waarden die door alle participanten in een sociaal systeem aanvaard worden, vormen een bindend element dat bijdraagt tot de integratie van het systeem: normatieve integratie of waarde-integratie. (...) Een dominante groep zal streven naar consensus door de eigen waarden (belangen) te doen accepteren als algemeen geldende waarden." ('Sociale waarde' in L. RADEMAKER (red.) (1978) Sociologische encyclopedie, p. 803)
Een aantal dingen valt op. We zien opnieuw dat waarden staan voor wat wenselijk en nastrevenswaardig is.
Verder wordt weer duidelijk dat waarden een sociale dimensie kunnen hebben en dat de waarden van individuele personen dus kunnen samenhangen met hun sociale achtergrond. Allerlei zaken die je belangrijk vindt, vind je bijvoorbeeld belangrijk omdat je ouders dat ook belangrijk vonden.
Ook duikt er een nieuw element in de omschrijving van waarden op, namelijk het begrip 'maatstaf'. Mensen hébben niet alleen waarden en normen, ze streven ze niet alleen na, maar ze gebruiken ze ook als maatstaf om dingen, mensen, situaties, handelingen mee te beoordelen als 'goed' of 'slecht', 'wenselijk' of 'onwenselijk' en zo voort. Aan de hand van die oordelen nemen ze beslissingen om bepaalde handelingen wel en andere niet uit te voeren.
Tot slot laat Abma zien dat waarden tegen de achtergrond gezien moeten worden van machtsverhoudingen tussen dominante groepen en minderheidsgroepen in een samenleving. Dominante groepen hebben vaak macht door het simpele gegeven van het aantal: ze kunnen bepaalde waarden aan anderen opleggen omdat ze in de meerderheid zijn en die meerderheid kunnen gebruiken om wetten te maken en door het Parlement te loodsen. Maar dat is zeker niet het enige: dominante groepen hebben ook macht doordat de leden ervan belangrijke posities in de samenleving innemen, doordat hun netwerken grote invloed kunnen uitoefenen, doordat ze het geld en de middelen hebben om hun opvattingen door te zetten. Dominante groepen leggen hun waarden en normen dus vaak als vanzelfsprekend op aan minderheidsgroepen via allerlei vormen van machtsuitoefening. Dat proces loopt op alle mogelijke maatschappelijke terreinen: van huisvesting, vervoer, winkels via crèches, scholen en hulpverlening tot aan werk en politiek.
Het antwoord op de aan het begin van deze paragraaf gestelde vragen is het volgende. Waarden hebben een meer algemeen karakter dan normen, gaan als het ware vooraf aan normen. Normen worden als meer concrete gedragsregels van die waarden afgeleid. Het is dus logischer om het over 'waarden en normen' te hebben dan over 'normen en waarden'.